۱۹:۴۶۲۲
شهریور
جناب امین السلطان
در میان عرایض میرزا محمود خان در باب رژی تنباکو شرحی بود، خواندم، نکاتی که نوشته است صحیح است، لیکن وقتی که رژی را بنا بشود با خون رعیت خودمان مخلوط بکنیم و یک شورش و انقلاب دائمی را که تمام کارهای دیگر را بی نظم می کند متحمل بشویم و هر آخوند شپشوی گوشه مدرسه را که احدی اسمش را نمی دانست، حالا مشیر و مشار رعیت ببینیم، آیا در این صورت نباید یک فکر دیگری کرد.چه باید کرد؟ به اعتقاد من البته باید تدبیری کرد که از این مخمصه ها خلاص شد، اگر چه به ضررهای زیاد باشد، شاید ان شا الله کاری بشود که بدون ضرر و بدون یأس کمپانی هم این کار بشود و آن بسته به سعی و اهتمام و فداکاری شخص شما خواهد بود که واقعا دولتخواه هستید و نمی خواهید که ما اینطورها استمراراً در اذیت این کار باشیم و از کارهای دیگر باز بمانیم.
همان طور که نوشتم محرمانه و شخصا با وزیر مختار صحبت بکنید و همچنین با خود رئیس دخانیات حرف بزنید که وضع کار را شما که بهتر از ما می بینید و توی کار هستید، می بینید آخوند ها چه می کنند.از آخوندهای عراق و عرب الی همه ایران.آذربایجان که آن طور شد و اگر ما بخواهیم به زورِ اسلحه رژی را در آنجا مستقر ومشتغل نمائیم، البته باید با تمام رعیت آنجا مشغول جنگ بشویم. البته عیوبات این جنگ داخلی آذربایجان را می دانید که چه چیزهاست، همان سرحد روس بودنش کفایت می کند.
آنجا که این عمل رواج نگیرد در حقیقت سکته بزرگی بکار رژی میرسد و بی معنی می شود. سایر بلاد را هم که می بینید، گاهی اصفهان، گاهی شیراز، گاه مشهد، کرمان، بلکه همه جا در شورش و انقلاب است. اگر چه امروز شهری و مملکتی را به تهدید و تنبیه ساکت بکنیم ، اما این سکوت موقتی است و ابداً تمام نشده است ونخواهد شد.این بازی تازه هم که تمام علما در آورده، غدقن کشیدن و حرام کردن تنباکو را کرده اند و مردم اطاعت کرده و نمی کِشند، این خود یک شورش و نافرمانیِ ساکت و پنهانی است، مردم تا کی می توانند قلیان نکشند؟آن وقت شاید دست به کارهای دیگر بدتر بزنند.در هر صورت این وضع حالیه رژی هیچ فایده ای برای شما ندارد، بلکه بالاخره می ترسم در ولایات صدمه ای به شما ها بخورد که برای ما بد نامی آن تا قیامت بماند.پس بهتر است این کار را به طرح و وضع دیگری بیاوریم، که رژی و انحصاری و ید واحد نباشد و شما ها هم ضرر نکنید، دولت ایران هم ضرر نکند.کار هم از این وضع شورش و همهمه بیرون برود چه باید کرد را باید عرض بکنند و شما خیالی بکنید.
