ذوالفقار
برخی به خطا تصور میکنند که «ذوالفقار»؛ یعنی، شمشیری که دو تیغه دارد و بر همین اساس، در نقاشیها و حتی فیلمها، آن را دو تیغه نشان میدهند! «ذوالفقار»؛ یعنی چیزی که دارای مهرهها و شیارها و حفرهها است. «فقار» جمع فَقره (مهرههای کمر) و «فُقره» (شیارها و حفرهها) است. شمشیر «مُفقَّر» یعنی، شمشیری که شیارهای باریک و با عمقی اندک یا حفرههایی در وسط تیغه دارد. شیارها ازوسط تیغه، به سمت بیرون کشیده شده است. به شمشیر امام علی(ع) ذوالفقار میگفتند؛ چون روی تیغهی آن حفرههایی (گودیهایی) کوچک و زیبایی، جهت تزیین داشت.1هم چنین گفتهاند روی تیغهی آن ( از کنار دسته تا نوک ) شیاری بلند و باریک داشت که شیارهایی باریک از آن شیار بلند، به طرف نوک شمشیر در دو طرف ایجاد شده بود2. بنابراین فقار؛ یعنی، بریدگیها، شیارها و گودیها و مهرههای کمر، این معنا،هیچ شباهتی به دو تیغه بودن، ندارد. تنها ابن شهر آشوب گفته است و«کان ذوالفقار ذا شعبتین» ذوالفقار دو تیغه داشت[که به نظر میآید برداشت شخصی او، از معنای «ذوالفقار» است]3. در روایتی منسوب به امام صادق(ع) آمده است که: «ذوالفقار بدین جهت این نام گرفت که در وسط تیغه در طول آن، شیاری بود که آن را به مهرههای کمر تشبیه کرده بودند»4. هم چنین ازآن حضرت نقل شده است: «بدان علّت به شمشیر حضرت علی(ع)، ذوالفقار میگفتند که آن را بر هر کس میزد، دردنیا از زندگی و در آخرت از بهشت محروم میشد»5شیخ صدوق گوید: ذوالفقار شمشیری بود که پیامبر(ص) [درغزوه ی احد]به امام علی(ع) داد و بدین جهت این نام گرفت که در پشت آن مهرههایی چون مهرههای کمر انسان بود، یا بدین جهت که کمر کافران را قطع میکرد.
ذوالفقار از آن چه کسی بود؟ و چگونه به امام علی(ع) رسید؟
در غزوه ی بدر[2هـ] عاص بن منبه و پدر و عمش(که از سران شرک بودند) کشته شدند. امام علی(ع) ،عاص بن منبه را کشت و شمشیر او (ذوالفقار) را به پیامبر(ص) داد. سال بعد[3هـ]در غزوه ی احد، وقتی از شدت جنگ ، شمشیر آن حضرت شکست و از پیامبر(ص) شمشیر خواست، آن حضرت ذوالفقار را در گرماگرم غزوه ی احد به امام علی(ع) داد و او شجاعانه از پیامبر دفاع کرد و دشمن را عقب راند. در این هنگام ندایی شنیده شد که میگفت: لا فتی الا علیّ لا سیف الاّ ذوالفقار . پیامبر(ص) فرمود: این صدای جبرئیل است6.مورّخان در میان گزارشهای مختلف دربارهی ذوالفقار، روی گزارش اخیر تأکید کردهاند. به نظر میرسد این گزارش معقولتر و منطقی تر است7.
ذوالفقار سرانجام چه شد؟
بنابر منابع شیعه، «ذوالفقار»، بعد از پیامبر(ص) به امام علی (ع) رسید و از آن حضرت به امام حسن(ع) و سپس به امام حسین(ع) تا آخر امامان و اکنون ذوالفقار نزد حضرت مهدی(عج) است. شیعیان، امام را به چند نشانه می شناختند که از آن جمله ذوالفقار بود. آن را نزد هر کس مییافتند که با نشانههای دیگر همراه بود، او را به امامت می پذیرفتند. از امام صادق (ع) و امام رضا(ع) روایاتی نقل است که سلاح (ذوالفقار وزره)، از جمله نشانههای امامت است و در زمان ایشان نزد آنان بود8.
منابع:
1- لسان العرب، ج 10، ص 300؛ تاج العروس، ج 7، صص 356 ـ 357. مادهی فقر؛ ربیع الأبرار، زمخشری، ج3، ص 315
2- علل الشرایع، ج 1، ص 160؛ مناقب ابن شهر آشوب، ج 3، ص 340
3- ر.ک: مناقب آل ابی طالب، ج 3، ص290
4- علل الشرایع، ج 1، ص 160؛ مناقب، ج 3، ص 340
5- مناقب آل ابی طالب، ج 3، ص 339
6- سیرهی ابن هشام، غزوهی احد، ج 30، ص106؛ تاریخ طبری، ج 3، صص 177؛ 1846؛ علل الشرایع، جزء 1، ص 7؛ شرح الأخبار، ج 2، ص 381 و...
7- نیز نگاه کنید به: مناقب سلیمان کوفی، ص 495؛ شرح نهجالبلاغة ابن ابی الحدید، ج 7، ص 219؛ تاریخ ابن الوردی، ج 1،ص 132؛ تاریخ طبری، ج 3، ص 184 و تاریخ یعقوبی زندگی امام علی(ع) و...
8- من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 418 ـ 419؛ خصال صدوق، جزء 2، ص 8 ـ 527؛ مناقب ابن شهر آشوب، ج1، ص312؛ الثاقب فی المناقب، صص 416 ـ 420؛ احمد بن محمد بن حنبل،کتاب العلل و معرفة الرجال، صص 73 ـ 74
برگرفته از:وبلاگ « کشکول خلجی»
,,,,,,
+نوشته شده در ساعت ۰:۵۴ قبل از ظهر توسط محمدحسن محب
**
