به مناسبت فررسیدن ماه محرم1439

مقتل ابی مخنف، معتبر یا نا معتبر؟

⭐️از آنجا که بسیاری از داستان ها یا روضه های مرتبط با امام حسین(ع) و واقعه عاشورا ، در بیان و بنان اهل منبر و قلم، به مقتل ابی مخنف ارجاع داده می شود،لازم است درباره این کتاب قدری بحث کنیم:

📝 ابومخنف که نام او لوط بن یحیی است تاریخ نویس معروفی است که در کوفه استاد تاریخ نویسان محسوب می شده و علمای تاریخ به آنچه او نقل می کرده،اعتماد داشته اند . ابو مخنف از امام صادق(ع) نیز روایت می کند و چند کتاب درباره حوادث صدر اسلام نوشته که از جمله آنها کتابی است به نام مقتل الحسین که در موضوع قیام و شهادت امام حسین(ع) است.

این کتاب در زمان ما به صورت یک کتاب مستقل در دسترس نیست ولی نزد تاریخ نویسان قدیم و از جمله در نزد طبری بوده و طبری بیشتر مطالب مربوط به قیام امام حسین(ع)  را از این کتاب نقل می کند.مقتل ابی مخنف که در نزد طبری بوده است از قدیم ترین و معتبرترین منابع تاریخی در موضوع قیام امام حسین(ع) به شمار می رود و از منابع اصلی علمای تاریخ بوده و هست.در قم در سال 1398 هجری قمری آنچه طبری از مقتل ابی مخنف نقل کرده به صورت مستقل،استخراج نموده و در 246 صفحه همراه پاورقیهای آن،چاپ کرده اند، ولی این همه مقتل ابی مخنف نیست و تنها بخشی از آن است که طبری نقل کرده است.

⭐️⭐️اماکتاب دیگری به نام مقتل ابی مخنف در دسترس است که چاپ های مختلفی از آن در بمبئی، بغداد،نجف و ایران منتشر گشته و همراه جلد دهم بحار نیز در سال 1286 قمری در عهد ناصرالدین شاه چاپ شده است. این کتاب نه مؤلفش معلوم است و نه تاریخ تألیفش و آنچه مسلم است اینست که این کتاب از لوط بن یحیی مورخ مشهور نیست.زیرا بین مطالب این کتاب با آنچه طبری از ابو مخنف نقل کرده تفاوت بسیار است و مطالب باطلی در آن هست که کتاب را از اعتبار ساقط می کند و مناسب است این کتاب به نام "مقتل ابی مخنف تقلبی" خوانده شود تا با مقتل اصل و معتبر اشتباه گرفته نشود. مرحوم حاجی نوری درباره این کتاب می گوید: مقتل موجود که به ابومخنف نسبت می دهند مشتمل بر بعضی مطالب منکره مخالف اصول مذهب است و البته آن را اعادی و جهال به جهت پاره ای اغراض فاسده در آن کتاب داخل کرده اند و از این جهت از حد اعتبار و اعتماد افتاده و بر مفردات آن هیچ وثوقی نیست.

(متاسفانه بخش قابل توجهی از روضه های مرتبط با عاشورا از نسخه" تقلبی" این کتاب نشات گرفته است که لزوم توجه اهل علم و دینداران روشن اندیش به این مساله را مشخص می کند.)

منبع: کتاب نگاهی به حماسه حسینی. اثر آیت الله صالحی نجف آبادی،صفحه 355_356