کلمۀ « ملی» وانقلاب اسلامی

مسخره تر از حذف نام «ایران »حذف کلمۀ « ملی» از اسامی مؤسسات و نهاد ها ی ملی یعنی غیر دولتی است. در سالهای اول انقلاب به دلیل مخالفتی که گروه های اسلامی با احزاب یا گروههائی که خود را ملی یا ملی گرا معرفی می کردند می ورزیدند، کلمۀ « ملی» که اصلاکلمه ای قرآنی است تابو شد و از نظر بعضی ها آن قدر نجس شد که هیچ کس جرأت نمی کرد آن را حتی به زبان بیاورد. لذا نهاد ها و مؤسساتی که اسمشان « ملی » بود و مسمای آنها هم ملی بود بالاجبار تغییر نام دادند. در رأس همه این نهاد ها « مجلس شورای ملی» بود. این مجلس دستاورد مجاهدات و مبارزات ملتی بود که می خواستند به شاه بگویند تو همه کاره نیستی. ملت هم باید در تصمیم گیریهای مهمی که با سرنوشت آنها بستگی دارد نظر بدهند. به عبارت دیگر آنها پارلمان می خواستند و وقتی هم به آرزوی خود رسیدند اسم پارلمان خود را گذاشتند « مجلس شورای ملی». ظاهرا هیچ کس به اندازه محمدعلی شاه از این نام بدش نمی آمده است چون او ملت را قبول نداشت و از هر چیزی هم که مربوط به ملت بود و ملتی یا ملی خوانده می شد بیزار بود. این نوع واکنش از طرف شاه قاجار تعجبی نداشت. تعجبی نداشت برای این که مجلس ملی نقطه مقابل شاهنشاهی بود. اصلا « ملی » در مشروطه به معنای ضد سلطنتی و شاهنشاهی بود. حزبهائی هم که خود را ملی می خواندند می خواستند بگویند ما بنا به امر ملوکانه پدید نیامده ایم . ما متعلق به ملتیم. ما می خواهیم منافع ملت را حفظ کنیم نه منافع شاه را. این معنی متاسفانه در سالهای اول انقلاب واژگون شد و علت آنهم دعواهائی بود که گروههای اسلامی با حزب یا احزاب ملی داشتند، دعواهائی که سابقۀ بعضی از آنها به زندانهای زمان شاه می رسید. معادل شدن معنای « ملی» با «شاهنشاهی» زشت ترین دست آورد انقلاب اسلامی ایران بود. بعد از تغییر اسم با مسمای «مجلس شورای ملی» به « مجلس شورای اسلامی» نوبت به تبدیل نام «هواپیمایی ملی ایران» به «هواپیمائی جمهوری اسلامی ایران» رسید. نام گذاریهای بعد از انقلاب اغلب توسط اشخاص بی سلیقه یا کج سلیقه صورت گرفته است. نام «هواپیمائی ملی ایران» هم کوتاه و قشنگ بود و هم با مسما، در حالی «هواپیمائی جمهوری اسلامی ایران» هم دراز است و هم نه چندان خوش آهنگ. من مطمئنم که اگر لفظ « ملی» معادل « شاهنشاهی » یا « سلطنتی » نشده بود «نام هواپیمائی ملی ایران» تغیر نمی کرد. مؤسسات و نهاد های ملی دیگر نیز به همین صورت تغییر نام دادند. تابو شدن نام « ملی» باعث شد که مؤسساتی هم که واقعا ملی و غیر دولتی بودند از ذکر این کلمه خود داری کنند. اشخاصی که می خواستند مدرسه های ملی احداث کنند مجبور شدند بگویند مؤسه آنها غیر دولتی است. من درست یادم هست که حتی عبارت « منافع ملی» هم تابو شده بود و مطبوعات و رسانه نمی توانستند آن را به کار برند. چرا؟ به خاطر این که کلمۀ ملی در آن به کار رفته بود و ملی هم معادل شاهنشاهی و سلطنتی شده بود.

باری، نسلی که در زندانهای زمان شاه با گروهها و احزابی که خود را ملی می خواندند هر چه بود تقریبا از بین رفته و عده کمی از ایشان باقی مانده اند. مدیران و مسؤولانی که در دهه های سوم و چهارم عمر خویشند کاری به علل نجس شدن کلمه «ملی » ندارند ولذا حساسیتی که در دهۀ اول انقلاب در میان برخی از انقلابیون وجود داشت در آنها نیست. معنای « ملی» به تدریج دارد به اصل خودش بر می گردد و از معنای غلطی که به آن داده بودند دور می شود. ولی در مورد نام «ایران» هنوز حساسیت وجود دارد. من شخصا در دهۀ شصت می دیدم کسانی را که در ایران متولد نشده بودند و دوران دبستان و دبیرستان را در ایران سپری نکرده بودند و هیچ علاقه ای به نام ایران و تاریخ ایران و افتخارات ایران نداشتند. برای اینها ایران همان احساسی را بر می انگیخت که برای وهابی ها و عموم عربهای ضد ایران بر می انگیخت. اینها به وحدت و انسجام ملی کشور ما علاقه ای نداشتند بلکه حتی بدشان نمی آمد که این وحدت و انسجام از هم گسیخته گردد. به همین دلیل آنها اصرار داشتند که نام ایران را ابتدا به « جمهوری اسلامی ایران» بدل کنند تا بعد بتوانند ایران را هم حذف کنند و فقط به گفتن نام « جمهوری اسلامی» اکتفا کنند. من در دهه شصت از کسانی شنیدم که می گفتند ما وقتی می گوئیم جمهوری اسلامی منظورمان این است که ایران اولین قدم را برای احداث وطن اسلامی برداشته و در آینده ما نه ایرانی خواهیم داشت و نه افغانستانی و نه پاکستانی و نه عربستان سعودی و نه عراقی. این قبیل اشخاص هنور هم هستند و بعید نیست انگیزه کسانی که روی پیراهن ورزشکاران ما نام ایران را حذف کرده اند همین بوده باشد./جواد طباطبایی