درباره ژاپن وایران

درباره شکست روسیه تزاری از ژاپن در سال ۱۹۰۵ هم توضیحی لازم است. شکست امپراتوری تزاری از کشوری کوچک بنام ژاپن در آن زمان اهمیت فراوان داشت و اسطوره تزاریسم را بکلی نابود کرد و نام ژاپن را بلندآوازه کرد. در کشورهایی مانند ایران الگوی ژاپن خیلی محبوب شد بنحوی که مظفرالدین شاه هم خیلی دوست داشت او را «میجی ایران» بخوانند. «میجی» نام امپراتور وقت ژاپن است و عصر او بنام «دوران میجی» معروف است.  برای مثال، نشریه اختر چاپ استانبول در شماره 14 شعبان 1311 ق. نوشت: «... وضع و تاریخ این قوم غیرتمند را، که گویی آب و گل‌شان به مواد ترقیات زمان آمیخته است، همه کس می‌دانند که با وجود استعداد فطری و میل طبیعی به ترقیات، به سبب فقدان تربیت‌دهنده و آموزگاری تا این جزء زمان در گوشه نسیان مانده، در جرگه گمنام‌ترین اقوام روی زمین بودند. ولی در این اواخر به سبب پیدا شدن مربی، که بیش از یک نفر حکمران خودشان نبود، در ظرف اندک مدتی در عوالم مدنیت و انسانیت و علوم و فنون و صنایع چنان ترقی نمودند که دانشمندان فرنگستان و هنرمندان شرق و غرب از تماشای حالت ترقیات آنان انگشت به دندان حیرت مانده...»
 یعنی، روشنفکران ایرانی تصور می‌کردند طلوع ژاپن به دلیل نقش یک فرد است و آن امپراتور میجی است و اگر ایران عقب‌مانده به این دلیل است که فردی مثل میجی در رأس نیست. همین تفکر بود که بعداُ رضا شاه و دیکتاتوری وحشتناک او را برای ایرانیان به ارمغان آورد.
از طرف دیگر، مؤرخین شکست ۱۹۰۵ در جنگ با ژاپن را سرآغاز افول و مصایب بعدی روسیه می‌دانند و از عوامل مهمی که به انقلاب ۱۹۱۷ و سقوط تزاریسم انجامید.