آنچه گذشت و آنچه لازم است

بست نشینی در حرم حضرت عبدالعظیم (ع)" مهاجرت صغری"

 16 شهر شوال المکرم 1323 ق./  13 دسامبر 1905م.

پس از واقعه به چوب بستن تجار قند، مردم و تجار در مسجد شاه به همراه برخی از علما اجتماع کرده و نتیجه گردهمایی به نقل از ناظم الاسلام کرمانی به این شرح است:

" نتیجه مجلس آن شد که جبران این توهینی را که به تجار شده است به استدعا عزل علاءالدوله از حکومت طهران از پیشگاه اعلیحضرت شاهنشاه نمایند و نیز از شاه استدعا نمایند که مجلسی منعقد نمایند که این مجلس به عرایض متظلمین برسد و هر دو استدعای مزبور مخالف بود با استبداد عین الدوله... این اجتماع اگرچه برضد علاءالدوله بود ظاهرا لک در واقع نفس الامر بر مخالفت عین الدوله و ضدیت با او بود..."

اجتماع مسجد شاه و سخنرای آقا سید جمال الدین واعظ اصفهانی،منجر به درگیری و ضد و خورد و خروج آیت الله بهبهانی و طباطبایی از مسجد گردید.

"پس از آن در شبی که اکثر از علما در خانه آقای طباطبایی انجمن کرده بودند از آن جمله جنابان آقا سید جمال الدین افجه و حاج شیخ مرتضی آشتیانی برای کسب تکلیف حاضر بودند پس از مذاکرات بسیار آقای طباطبایی فرمود حال که کار به اینجا رسید کار را یکسره و تمام کنیم. آن خیالی را که سه ماه دیگر عازم انجامش بودیم جلو می اندازیم. دیگر آن که اگر ما فردا در این شهر بمانیم عین الدوله محرک امام جمعه و مردم می شود شاید مقصود منقلب شود...صلاح در این است که چند روزی در این شهر نباشیم و در زاویه مقدسه حضرت عبدالعظیم علیه السلام متوقف و مجاور باشیم. آقایان رای آقای طباطبایی را صلاح دیده برای آقای بهبهانی هم پیغام دادند که فردا روانه زاویه مقدسه شود. سایرین را هم به همین مقصود پیغام داده آراء همگی بر این قرار گرفت.

روز چهارشنبه 16 شهر شوال المکرم 1323ق.  مطابق 13 دسامبر 1905 م. علما اعلام طهران به زاویه حضرت عبدالعظیم علیه السلام مهاجرت کردند.

اسامی روسای مهاجرین از این قرار است: آقای بهبهانی با فامیل خود، آقای طباطبایی با فامیل خود، آقای حاج شیخ مرتضی، آقای صدرالعلما، آقا سید جمال الدین افجه، آقا میرزا مصطفی، آقا شیخ محمدصادق کاشانی، آقای شیخ محمدرضای قمی.."

📚تاریخ بیداری ایرانیان، ناظم الاسلام کرمانی، جلد 2، صص275-283