آنچه گذشت و آنچه لازم است

توصیف محمدتقی ملک الشعرای‌بهار، از نمایندگان شاخص مجلس پنجم شورای ملی، از جایگاه رضاخان در نزد مردم کشور (1303- 1304ش):
« سردارسپه شیری بود از تله جسته که بار دیگر بر مرکز قدرت که خزانه‌ی دولت و شهربانی و نظام کشور باشد دست یافته و او شیری است گرسنگی کشیده و بسیار آدمیزاد تلف کرده و اینک به‌روی [احمد]شاه و ملت هم پنجه زده است و او از مردم بیم دارد. حالا دیگر همه چیز معلوم شده... اول کاری که کرد قدرت امرای لشکر را چند برابر کرد و آنان را در ایالاتی که سپرده به‌آن‌ها بود، تقریباً مطلق‌العنان ساخت و در هر کاری آزاد گذاشت. او حس کرد که به‌سبب مخالفت مردم ایالات نزدیک بود کلکش کنده شود. او مجلس را هم دیده بود که چگونه آلت دست مدرس شده. پس نه به‌مردم ایالات اعتماد داشت و نه به‌مجلس. مردم مرکز هم عموماً با او مخالف بودند و این معنی مکرر بر مکرر محسوس بود. در این صورت چاره را منحصر به‌افزایش قدرت مراکز قشونی ایالات دیده و آن‌ها را مطلق‌العنان ساخت. مخصوصاً حس کرده بود که با دعوت و تبلیغات حزبی هم نمی‌تواند مردم ایالات را جلب کند. چنان‌که با همه‌ی مساعی مادی و معنوی نتوانسته بود چهار نفر هم در ولایات دور یکدیگر گرد آورند و چند تلگراف بدون دخالت رؤسای قشون صادرکنند»