معاهده پاریس

معاهده پاریس در مارس 1857 میلادی پس از دومین نبرد انگلیس با ایران برسر مسأله هرات جهت صلح بین دو کشور در پاریس منعقد گردید.

پس از شکست‌های ایران از روسیه که منجر به امضای عهدنامه های گلستان و ترکمانچای شده بود انگلیس تلاش می‌کرد با گسترش نفوذ خود در کابل، قندهار، هرات، بخارا، پنجاب، سند و بلوچستان این مناطق را به عنوان حریم امن خود در منطقه با هندوستان قرار دهد

با شروع سلطنت ناصرالدین شاه ،سیاستهای امیرکبیرموجب شدتا "کهن‌دل خان" و "محمدخان"، فرمانروایان  قندهار و هرات به شاه ایران اعلام سرسپردگی کردند که این امر به شدت انگلیسی‌ها را نگران کرد.

انگلیس چندی بعد با وعده و وعیدهای بسیار "دوست محمدخان" حاکم کابل را تشویق کرد به هرات لشکرکشی کند و چنین شد؛ ایران هم بی کار ننشست و سپاهیان خود را راهی افغانستان کرد.

گرچه لشگریان قاجار با کمک بومیان افغان، سپاه "دوست محمدخان" را شکست دادند و هرات را تصرف کردند اما اتفاقی غیرمنتظره همه چیز را به هم ریخت؛ انگلیس که منافع خود را در خطر می دید به ایران اعلان جنگ داد.

"فرخ خان امین الملک" وزیرمختار ایران در پاریس مامور شد با ناپلئون سوم و نیز سلطان عثمانی وارد مذاکره شود تا بین ایران و انگلیس مصالحه شود. اما انگلستان ناوگان خود را به جنوب ایران فرستاد و با وجود مقاومت های مردمی بر خارک، بوشهر، خرمشهر و اهواز مسلط شد.

نقل است که در آن روزها «روزنامه تایمز» در سرمقاله ای با عنوان «نه می دانیم و نه علاقه ای داریم که بدانیم که هرات کجاست» نسبت به لشگرکشی انگلستان به ایران انتقاد کرده بود اما "پالمرستون" نخست وزیر بریتانیا برای کسب حداکثر منافع در قبال توسعه نفوذ روسیه به ایران، افغانستان وسرانجام  هندوستان، به ادامه جنگ و بعد رسیدن به صلحی با حداکثرکسب این منافع تلاش می‌کرد.

پیش روی انگلستان سرانجام روسیه و فرانسه را به وحشت انداخت و آنها شاه ایران را وادار به مصالحه کردند؛ صلحی که تحت عنوان "عهدنامه پاریس" بین "امین الملک" نماینده دربار ایران و "لرد کاونی" نماینده دولت انگلستان به امضا رسید.

گفته می شود "میرزا آقاخان نوری" صدراعظم ایران در آن زمان تنها یک دستورالعمل برای "فرخ خان" (امین الملک!) که مشغول مذاکره با طرف‌های اروپایی بود فرستاد: «شما اختیار دارید در هر مساله‌ای که مورد تقاضای انگلیسی‌ها است موافقت کنید مگر در دو مورد: یکی سلطنت ناصرالدین‌شاه و دیگری صدارت من.»

بر اساس پیمانی که "فرخ خان امین الملک" امضا کرد هرات از ایران جدا شد و ایران موجودیت کشوری به نام افغانستان را به رسمیت شناخت.