آنچه گذشت و آنچه لازم است

📌یکی از روایاتی که در فرهنگ عامه ایرانی بسیار مشهور است و مع‌الاسف، آن را در منابع نیافتم، حکایت (ماست مختارالسلطنه) است.

کیسه کردن ماست به گوش همه آشناست. حکایتی که یادآور دلواپسی مأموران حکومتی است، حکایت تلخ رنجوری مردم. از کیسه کردن ماست های مختارالسلطنه تا به فلک بستن سید هاشم قندی

 قضیه اینجاست که کریم خان مختارالسلطنه که از رجال دوران ناصری و مظفری بود، در دوره مظفری به سمت رئیس نظمیه و احتسابیه تهران منصوب و مأمور رسیدگی به اوضاع خواروبار تهران شد.

 روزی به او اطلاع دادند که مغازه‌داران، ماست را گران می‌‌فروشند. با چهره ناشناس به مغازه‌ای رفت  و ماست خواست.  ماست‌فروش که مختارالسلطنه را نشناخته و تنها نامش را شنیده بود پرسید: «چه جور ماستی می‌‌خواهی؟» مختارالسلطنه گفت: «مگر چند جور ماست داریم؟»  ماست فروش پاسخ داد: «پیداست تازه به تهران آمده‌ای و نمی‌دانی که دو جور ماست داریم: یکی ماست معمولی، دیگری ماست مختارالسلطنه».

مختارالسلطنه با شگفتی از این دو گونه ماست پرسید. ماست‌فروش گفت: «ماست معمولی همان ماستی است که از شیر می‌‌گیرند و پیش از حکومت مختارالسلطنه با هر نرخی که صرفه داشت، به مشتری می‌‌فروختیم.

اکنون هم در پستوی دکان از آن ماست دارم که اگر بخواهید به قیمتی که  برایم صرف می‌‌کند می‌‌فروشم؛ اما ماست مختارالسلطنه همین طغار دوغ است که در جلوی دکان و از یک سوم  ماست و دو سوم آب درست شده است. از آنجایی که این ماست را به نرخ مختارالسلطنه می‌‌فروشیم، به ماست مختارالسلطنه مشهور است.

مختارالسلطنه دستور داد، ماست‌فروش را مقابل دکانش وارونه آویزان کردند و بند تنبانش را محکم بستند. سپس طغار دوغ را از بالا داخل دو لنگه شلوارش سرازیر کردند و شلوار را از بالا به مچ پاهایش بستند، تا همه آب‌هایی که داخل ماست کرده بود، خارج شود. باقی نیز از ترس خشم مختارالسلطنه، ماست‌ها را کیسه کردند.

"شرح حال رجال ایران"، مهدی بامداد، جلد 5، تهران: انتشارات زوّار، ص261